درمان کمکاری تیروئید به زبان ساده
تیروئید غدهای کوچک در جلوی گردن است که نقش بزرگی در تنظیم سوختوساز بدن دارد. این غده با تولید هورمونهای تیروکسین (T4) و ترییدوتیرونین (T3) به بدن کمک میکند تا انرژی غذاها بهدرستی مصرف شود. وقتی تیروئید کمکار میشود، یعنی این هورمونها به مقدار کافی ساخته نمیشوند و بدن وارد حالت کندی و خستگی میگردد. به این مشکل، کمکاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم گفته میشود.در این مقاله به روند درمان کم کاری تیروئید می پردازیم .
کمکاری تیروئید بیماری شایعی است، مخصوصاً در خانمها و افراد بالای ۴۰ سال. خوشبختانه درمان آن ساده و مؤثر است و اغلب بیماران با مصرف منظم دارو میتوانند زندگی طبیعی و سالمی داشته باشند.
اهداف درمان
درمان کمکاری تیروئید چند هدف اصلی دارد:
1. برگرداندن سطح هورمونها به حالت طبیعی (معمولاً با استفاده از آزمایش خون TSH و T4 کنترل میشود).
2. رفع علائم بیماری مثل خستگی، افزایش وزن، خشکی پوست، ریزش مو، افسردگی یا یبوست.
3. کاهش عوارض بلندمدت مثل مشکلات قلبی یا اختلال در باروری.
4. جلوگیری از درمان بیشازحد؛ چون مصرف زیاد دارو میتواند باعث پرکاری مصنوعی تیروئید و مشکلات قلبی یا استخوانی شود .
داروی اصلی درمان
اصلیترین دارویی که برای درمان کمکاری تیروئید استفاده میشود، لووتیروکسین (Levothyroxine) است. این دارو یک شکل مصنوعی از هورمون T4 است. پس از مصرف، بدن آن را به هورمون فعال T3 تبدیل میکند و کمبود عملکرد تیروئید جبران میشود.
ویژگیهای لووتیروکسین:
• بهصورت قرص، کپسول نرم و محلول خوراکی موجود است.
• مصرف آن فقط یکبار در روز کافی است، چون نیمهعمر طولانی دارد (حدود ۷ روز).
• اغلب بیماران با دوز مناسب میتوانند تمام علائم خود را برطرف کنند.
نحوه مصرف درست دارو
بسیاری از بیماران در همان ماههای اول درمان کمکاری تیروئید، به دلیل رعایت نکردن روش مصرف، با مشکل مواجه میشوند. توصیههای مهم عبارتاند از:
• دارو باید صبحها با معده خالی و با یک لیوان آب مصرف شود.
• حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از خوردن دارو چیزی نخورید.
• قهوه، چای پررنگ، مکمل کلسیم یا آهن، و بعضی داروهای معده میتوانند جذب لووتیروکسین را کاهش دهند. بهتر است این مواد را چند ساعت بعد مصرف کنید.
• اگر مصرف یک دوز را فراموش کردید، همان روز یادآوری شد بخورید. اگر یک روز کامل گذشته باشد، دوز را دو برابر نکنید.
تعیین دوز دارو کم کاری تیروئید
مقدار داروی لازم برای هر فرد متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
• وزن و قد
• سن بیمار
• شدت کمکاری تیروئید
• وجود بیماریهای قلبی یا فشار خون بالا
بهطور متوسط، نیاز بزرگسالان حدود ۱٫۶ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است. مثلاً یک فرد ۷۰ کیلویی معمولاً حدود ۱۱۰ میکروگرم در روز نیاز دارد .
البته در افراد مسن یا بیماران قلبی، دوز اولیه بسیار کمتر (۲۵ تا ۵۰ میکروگرم) شروع میشود تا از عوارض قلبی پیشگیری گردد.
کنترل و پیگیری درمان
پس از شروع مصرف دارو جهت درمان کمکاری تیروئید، پزشک معمولاً هر ۶ هفته یکبار آزمایش خون TSH درخواست میکند. دلیلش این است که بدن حدود ۶ هفته طول میکشد تا به سطح ثابت هورمون برسد. وقتی دوز مناسب پیدا شد، معمولاً کافی است سالی یکبار آزمایش انجام شود.
به طور کلی بعد از دوهفته علائم بالینی و بعد از ۴هفته آزمایشات شروع به بهبود میکنند.
اگر علائم باقی ماند یا TSH هنوز بالا بود، پزشک مقدار دارو را اندکی (معمولاً ۱۲ تا ۲۵ میکروگرم) تغییر میدهد.
شرایط خاص در درمان
۱. دوران بارداری
زنان باردار به هورمون تیروئید بیشتری نیاز دارند. حدود ۷۵ تا ۸۵ درصد آنها باید دوز دارو را در سهماهه اول بارداری افزایش دهند. کمکاری درماننشده در بارداری میتواند برای رشد مغزی جنین خطرناک باشد ، همچنین کم کاری تیروئید در زمان بارداری نیز تاثیر بر روی جنین نیز دارد
۲. سالمندان
در افراد بالای ۶۰ سال، بهویژه با سابقه بیماری قلبی، درمان باید خیلی آرام شروع شود. چون مصرف زیاد دارو ممکن است باعث تپش قلب و حتی سکته قلبی شود.
۳. جراحی یا مشکلات جذب
برخی بیماران به دلیل بیماریهای گوارشی مثل سلیاک یا جراحی بایپس معده، لووتیروکسین را خوب جذب نمیکنند. در این موارد میتوان از شکل مایع یا کپسول نرم دارو جهت درمان کمکاری تیروئید استفاده کرد.
عوارض احتمالی درمان کم کاری تیروئید
اگر دوز دارو مناسب باشد، تقریباً هیچ عارضهای ندارد. اما دو مشکل ممکن است رخ دهد:
1. مصرف بیشازحد (پرکاری مصنوعی):
• تپش قلب
• کاهش وزن سریع
• لرزش دست
• پوکی استخوان در درازمدت
2. مصرف کمتر از نیاز (ادامه کمکاری):
• خستگی و افسردگی
• ریزش مو
• افزایش کلسترول و خطر بیماری قلبی
بنابراین، پیگیری منظم آزمایشها بسیار مهم است.
درمانهای تکمیلی و توصیههای سبک زندگی
• تغذیه متعادل: بیشتر بیماران نیازی به رژیم خاصی ندارند.
تنها در افرادی که بیماری سلیاک یا کمبود ید دارند، اصلاح رژیم غذایی ضروری است.
• سلنیوم و ویتامین D: در برخی پژوهشها، مکمل سلنیوم به کاهش التهاب تیروئید در مبتلایان به تیروئیدیت هاشیموتو کمک کرده است، اما تأثیر قطعی ندارد.
• ورزش منظم: ورزش سبک و منظم مثل پیادهروی یا یوگا میتواند به رفع خستگی و کنترل وزن کمک کند.
• خوددرمانی نکنید: مصرف خودسرانه داروهای گیاهی یا مکملهای اینترنتی میتواند خطرناک باشد. همیشه با پزشک مشورت کنید.
پیشآگهی بیماری
خبر خوب این است که کمکاری تیروئید در اغلب موارد یک بیماری کاملاً قابلکنترل است. اگر بیمار دارو را بهطور منظم مصرف کند و آزمایشها را دنبال نماید، میتواند عمری طبیعی و سالم داشته باشد. حتی در کودکان و نوجوانان، درمان سریع و درست میتواند از مشکلات رشدی یا ذهنی پیشگیری کند.
جمعبندی بیماری کم کاری تیروئید
کمکاری تیروئید یک بیماری شایع ولی قابل درمان است. درمان استاندارد آن مصرف روزانه لووتیروکسین است که جایگزین هورمون طبیعی بدن میشود. با رعایت روش صحیح مصرف، پیگیری منظم آزمایشها و همکاری نزدیک با پزشک، بیماران میتوانند زندگی عادی و بدون علامتی داشته باشند و موفق در درمان کمکاری تیروئید بشوند .
توصیه پایانی
اگر مبتلا به کمکاری تیروئید هستید، نگران نباشید. تنها کافی است داروی خود را درست مصرف کنید، صبور باشید و آزمایشها را جدی بگیرید.
 
 

