کم کاری تیروئید و کبد چرب
گاهی در پزشکی، دو بیماری ظاهراً بی‌ربط پیدا می‌کنیم که انگار از دور دستی برای هم تکان می‌دهند و در عمل، به هم گره می‌خورند. یکی از این زوج‌های عجیب و غریب، کم‌کاری تیروئید و کبد چرب غیرالکلی است. اولی، غده پروانه‌ای‌شکل گردن را درگیر می‌کند و با پایین آوردن سرعت متابولیسم، بی‌سر و صدا کل بدن را کند می‌کند. دومی، بی‌خبر، کبد را پر از چربی می‌کند و اگر کارش پیش برود، التهاب و فیبروز و حتی نارسایی ایجاد می‌کند.
آمارها هم جالبند: از هر چهار نفر با کبد چرب، تقریباً یک نفر هم کم‌کاری تیروئید دارد. این دیگر تصادف به نظر نمی‌رسد.
فرمانده (تیروئید) و سرباز (کبد)
برای فهم این رابطه، یک تصویر ساده در ذهن داشته باشید: تیروئید مثل فرمانده متابولیسم است و کبد، یکی از مهم‌ترین سربازانش. وقتی فرمانده کند شود، سرباز هم دیر یا زود خسته می‌شود.
مروری بر دو نقش اصلی کم کاری تیروئید و کبد چرب
تیروئید هورمون‌های T3 و T4 را ترشح می‌کند که تقریباً به همه سلول‌های بدن سر می‌زنند:
- چربی می‌سوزانند
- قند را مصرف می‌کنند
- گرما تولید می‌کنند
- حتی ضربان قلب را تنظیم می‌کنند
کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) اما داستان دیگری دارد: تجمع بیش از حد چربی در کبد، بدون اینکه الکل مقصر باشد. این بیماری ممکن است سال‌ها خاموش بماند، ولی گاهی به التهاب (NASH)، فیبروز و نارسایی می‌انجامد.
مسیر کم‌کاری تیروئید به سمت کبد پرچرب
وقتی سطح هورمون‌های تیروئید پایین می‌آید یا گیرنده‌هایشان درست عمل نمی‌کنند، سه اتفاق مهم در کبد رخ می‌دهد:
- چربی‌ها سخت‌تر شکسته می‌شوند و در کبد باقی می‌مانند.
- حساسیت سلول‌های کبد به انسولین کم می‌شود، که خودش قند خون را بالا می‌برد.
- تولید قند در کبد زیاد می‌شود.
این ترکیب یعنی چربی خون بالاتر، تری‌گلیسرید بیشتر، LDL بیشتر و در نهایت کبدی که شبیه انبار چربی شده.
نقش TSH که همیشه پنهان نمی‌ماند
حتی اگر T3 و T4 در محدوده نرمال باشند، TSH بالا می‌تواند داستان را عوض کند. این هورمون که از مغز ترشح می‌شود، معمولاً فقط برای تحریک تیروئید شناخته می‌شود، اما شواهد تازه می‌گویند TSH می‌تواند خودش مستقیم روی کبد اثر بگذارد:
- تولید آنزیم‌های ساخت چربی را بالا می‌برد
- تجزیه چربی را کاهش می‌دهد
- تولید قند اضافی را تحریک می‌کند
جالب اینکه حتی افزایش خفیف TSH در بعضی مطالعات با خطر بالاتر کبد چرب و فیبروز همراه بوده.
التهاب، چاقی و کبد
کم‌کاری تیروئید معمولاً باعث افزایش وزن می‌شود، به‌خصوص چربی شکمی. این نوع چربی، خودش یک محرک مهم برای شروع کبد چرب است. وقتی چربی در کبد جمع می‌شود، التهاب مزمن ایجاد می‌شود و این التهاب راه را برای NASH هموار می‌کند. این همان نقطه‌ای است که آسیب به بافت کبد شروع می‌شود.
شواهد علمی
متاآنالیزهای متعدد و مطالعات بزرگ نشان داده‌اند که کم‌کاری تیروئید – چه آشکار و چه تحت‌بالینی – خطر کبد چرب را بالا می‌برد. یک مطالعه ژنتیکی گسترده در چین حتی ثابت کرده که این رابطه فقط یک همراهی ساده نیست؛ کم‌کاری تیروئید می‌تواند علت مستقیم بیماری باشد.
درمان؛ بازگرداندن تعادل
وقتی کم‌کاری تیروئید عامل اصلی کبد چرب باشد، درمان می‌تواند معجزه کند. مصرف لووتیروکسین در کم‌کاری شدید، خطر ابتلا به کبد چرب را تقریباً نصف کرده. حتی در بیماران دیابتی که کم‌کاری آشکار ندارند، دوز کم این دارو باعث کاهش چربی کبد شده.
با این حال، پزشکان تأکید دارند که مصرف این دارو در افراد با عملکرد طبیعی تیروئید، بی‌دلیل و بدون ضرورت، می‌تواند عوارض داشته باشد.
داروهای نسل جدید
مشکل لووتیروکسین این است که روی کل بدن اثر می‌گذارد – قلب، استخوان‌ها، و… – و این همیشه خوب نیست. به همین دلیل، محققان به دنبال دارویی هستند که فقط گیرنده‌های تیروئید در کبد را فعال کند.
یکی از امیدبخش‌ترین نمونه‌ها Resmetirom (MGL-3196) است:
- قرص خوراکی
- کاهش چشمگیر چربی کبد و بهبود التهاب در کارآزمایی‌ها
- عوارض کم
این دارو هنوز در فاز سوم آزمایش است، ولی اگر نتایج مثبت بماند، شاید درمان کبد چرب را متحول کند.
نکته قابل توجه کم کاری تیروئید و کبد چرب
برخلاف کم‌کاری، پرکاری تیروئید ظاهراً اثر محافظتی روی کبد دارد. این به معنای خوب بودن پرکاری نیست، اما نشان می‌دهد که تیروئید و کبد در یک گفت‌وگوی دائمی و پیچیده هستند، حتی اگر ما حواسمان نباشد.
نکته پایانی
اگر مبتلا به کم کاری تیروئید هستید یا بعلت گواتر ، پرکاری ، گره تیروئید و یا سرطان تیروئید تحت جراحی برداشتن کامل تیروئید قرار گرفته اید؛ با مصرف منظم لووتیروکسین و کنترل سوخت و ساز بدن از ابتلای به کبد چرب بکاهید. ورزش و تاثیرات اون در افزایش متابولیسم و کاهش وزن را هم جدی بگیرید.
مطلب خیلی خوب و علمی در ارتباط با تاثیرات سیگار روی تیروئید بود
سپاس گذاریم ، لطفا از مطالب بیشتر تیروئید را مطالعه کنید