عوامل موثر بر خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان
سرطان پستان شایعترین نوع سرطان در میان زنان(یک در هر هشت نفر) در ایران و بسیاری از نقاط جهان است. با این حال، همه زنان به یک اندازه در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار ندارند. تحقیقات گسترده نشان دادهاند که عوامل مختلفی میتوانند احتمال ابتلا به سرطان پستان را زیاد یا کم کنند. این مقاله به زبان ساده و قابل فهم نوشته شده است تا شما را با این عوامل آشنا کند و راهنماییهایی برای مراقبت بهتر از سلامت خود ارائه دهد. اگر هر گونه نگرانی دارید، من جهت پاسخگویی به شما آماده هستم
عوامل تاثیر گذار بر خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان که نمیتوانید تغییر دهید
برخی از عوامل خطر به طور طبیعی در زندگی شما وجود دارند و خارج از کنترل شما هستند. در ادامه به مهمترین آنها اشاره میکنیم:
- سن: افزایش سن یکی از بزرگترین عوامل خطر است. خطر ابتلا به سرطان پستان با بالا رفتن سن، بهخصوص بعد از ۴۵ تا ۵۰ سالگی، به طور قابلتوجهی افزایش مییابد. پس از ۷۵ تا ۸۰ سالگی، این افزایش کندتر میشود و حتی ممکن است کمی کاهش یابد. بنابراین، زنان مسنتر باید بیشتر به غربالگری توجه کنند.
- جنسیت: زنان بیش از ۱۰۰ برابر مردان به سرطان پستان مبتلا میشوند، اگرچه مردان هم در موارد نادر ممکن است به این بیماری دچار شوند.
- نژاد و قومیت: در آمریکا، زنان سفیدپوست با نرخ ۱۲۴ مورد در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر بالاترین میزان ابتلا را دارند.
- قد بلند: زنانی که قدشان ۱۷۵ سانتیمتر یا بیشتر است، نسبت به زنانی که زیر ۱۶۰ سانتیمتر هستند، کمی بیشتر در معرض خطرند. دلیل دقیق این موضوع هنوز کاملاً مشخص نیست.
- سابقه بیماریهای خوشخیم پستان: اگر قبلاً مشکلات غیرسرطانی مثل رشد غیرطبیعی بافت پستان یا کیست داشتهاید، بهخصوص اگر سلولها غیرعادی به نظر برسند (هایپرپلازی آتیپیکال)، خطر ابتلا بیشتر میشود.
- چگالی پستان در ماموگرافی: پستانهایی که در ماموگرافی متراکمتر به نظر میرسند (بیشتر بافت غددی و کمتر چربی)، خطر بیشتری دارند. این موضوع به تشخیص سرطان هم کمی سختتر میکند.
- چگالی استخوان بالا: زنانی که تراکم استخوانی بالایی دارند، ممکن است به دلیل ارتباط با سطح استروژن، بیشتر در معرض خطر باشند.
- سابقه شخصی سرطان پستان: اگر قبلاً در یک پستان سرطان داشتهاید، احتمال ابتلا به سرطان در پستان دیگر افزایش مییابد. برای مثال، در صورت سابقه کارسینوم داکتال درجا (DCIS)، خطر حدود ۵٪ در ۱۰ سال آینده است.
- سابقه فامیلی: اگر مادر، خواهر یا دختر شما به سرطان پستان مبتلا شده باشند، خطر برای شما بیشتر است. حدود ۲۰٪ زنان مبتلا به سرطان پستان سابقه خانوادگی دارند. در موارد نادر (کمتر از ۱۰٪)، جهشهای ژنتیکی مثل BRCA1 یا BRCA2 میتوانند خطر را تا ۴۵ تا ۷۰٪ در طول عمر افزایش دهند. تست ژنتیک میتواند این موضوع را روشن کند.
عوامل هورمونی: سطح بالای استروژن در بدن، که هورمونی طبیعی در زنان است، با افزایش خطر مرتبط است.
عواملی مرتبط با هورمونها، بارداری و درمانها
- سن اولین قاعدگی و یائسگی: اگر قاعدگیتان قبل از ۱۳ سالگی شروع شده یا یائسگی بعد از ۵۰ سالگی رخ داده باشد، به دلیل مدت طولانیتر قرار گرفتن در معرض استروژن، خطر کمی بیشتر است.
- بارداری و شیردهی: زنانی که چندین بار زایمان کردهاند (بهخصوص قبل از ۳۵ سالگی) یا مدت طولانی (چند ماه تا سال) شیردهی کردهاند، ممکن است کمتر به سرطان پستان مبتلا شوند. شیردهی به نظر میرسد با کاهش سطح استروژن مرتبط باشد.
- هورموندرمانی یائسگی: استفاده طولانیمدت (بیش از ۵ سال) از ترکیب استروژن و پروژستین برای علائم یائسگی در زنان ۵۰ تا ۷۹ ساله، خطر سرطان پستان، بیماری قلبی، سکته و لخته شدن خون را افزایش میدهد. اما استفاده کوتاهمدت از استروژن به تنهایی معمولاً خطرزا نیست.
- قرصهای ضدبارداری: بر خلاف هورموندرمانی یائسگی، مطالعات نشان دادهاند که قرصهای ضدبارداری بهطور واضح خطر را افزایش نمیدهند.
- داروهای باروری: هنوز شواهد کافی نیست، اما به نظر نمیرسد داروهای باروری یا روشهای مثل IVF خطر را زیاد کنند.
سطح تستوسترون بالا: سطح بالای این هورمون در زنان ممکن است با افزایش خطر، بهخصوص برای سرطانهای وابسته به هورمون (مثل گیرندههای استروژن مثبت)، مرتبط باشد.
سبک زندگی و عوامل قابل تغییر
خوشبختانه برخی عوامل را میتوانید تغییر دهید تا خطر ابتلا را کاهش دهید:
- فعالیت بدنی: ورزش منظم (مثل پیادهروی، دویدن یا یوگا) در زنان قبل و بعد از یائسگی میتواند از ابتلا به سرطان پستان محافظت کند. حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط در هفته توصیه میشود.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن (چه خودتان و چه در معرض دود دیگران) بهخصوص در زنان جوانتر و با شروع زودهنگام یا مصرف طولانیمدت، خطر را افزایش میدهد.
مصرف الکل: حتی مصرف کم الکل (۳ لیوان در هفته) خطر را بالا میبرد و این خطر با مصرف بیشتر یا ترکیب با هورموندرمانی یائسگی بیشتر میشود. نوع الکل (شراب، آبجو یا مشروب) فرقی نمیکند.
رژیم غذایی
- رژیم کمچرب: برخی مطالعات نشان دادهاند که کاهش چربی در رژیم غذایی ممکن است خطر را کم کند.
- رژیم مدیترانهای: خوردن میوه، سبزیجات، ماهی و روغن زیتون میتواند به کاهش خطر کمک کند و فواید دیگری هم برای سلامت دارد.
- گوشت قرمز و فرآوریشده: مصرف زیاد این نوع گوشتها ممکن است خطر را کمی افزایش دهد.
- کلسیم و ویتامین D: کمبود این مواد در زنان جوانتر با خطر بیشتر مرتبط است، اما مکملها تأثیر قطعی ندارند.
- سویا و فیتواستروژنها: مواد گیاهی شبیه استروژن (مثل سویا) به نظر نمیرسد خطر را زیاد کنند و ممکن است در برخی موارد محافظت کنند.
- کافئین: مصرف قهوه یا چای نه تنها باعث افزایش نمی شود بلکه در صورت مصرف روزانه یک تا دو فنجان قهوه و دو تا سه لیوان چای باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان میگردد.
عوامل محیطی
- اشعه یونیزه: قرار گرفتن در معرض اشعه (مثل درمان بیماری هاجکین لنفوما در کودکی یا حوادث هستهای) بهخصوص در سنین پایین، خطر را افزایش میدهد.
- کار شیفت شب: زنانی که شبها کار میکنند، ممکن است به دلیل تغییر در هورمون ملاتونین، کمی بیشتر در معرض خطر باشند.
- مواد شیمیایی: موادی مثل فتالاتها (در پلاستیکها و لوازم آرایشی) یا ارگانوکلرینها (در آفتکشها) هنوز ارتباط قطعی با سرطان پستان ندارند. پروتز سینه، میدانهای الکترومغناطیسی یا رنگ مو هم خطرزا به نظر نمیرسند.
داروها
- داروهای ضدالتهابی (مثل ایبوپروفن): برخی مطالعات کاهش خطر را نشان دادهاند، اما شواهد قطعی نیست.
بیسفوسفوناتها: این داروها برای پوکی استخوان استفاده میشوند و ممکن است محافظت کنند، اما هنوز نیاز به تحقیقات بیشتر است.
چگونه خطر خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان را کاهش دهیم؟
با تغییراتی در سبک زندگی میتوانید خطر را کم کنید:
- سیگار را ترک کنید، الکل را به حداقل برسانید و رژیم غذایی سالم (پر از میوه و سبزیجات) داشته باشید.
- ورزش را بخشی از زندگی روزمرهتان کنید.
- در موارد خاص، پزشک ممکن است دارو (مثل تاموکسیفن) یا جراحی (مثل برداشتن پستانها در صورت جهش ژنتیکی) پیشنهاد کند.
غربالگری مثل ماموگرافی سرطان را در مراحل اولیه تشخیص میدهد و شانس بهبودی را بالا میبرد. زمان شروع (معمولاً از ۴۰ یا ۵۰ سالگی) و فواصل آن را با پزشک خود هماهنگ کنید.
چطور خطر خود را بشناسید؟
ابزارهای آنلاین برای ارزیابی خطر وجود دارند، اما بهترین راه صحبت با پزشک است. او با در نظر گرفتن سن، سابقه خانوادگی، چگالی پستان و سایر عوامل، برنامه غربالگری مناسب را به شما پیشنهاد میدهد.
منابع بیشتر
برای اطلاعات بیشتر، میتوانید به وبسایتهای معتبر مثل National Cancer Institute (www.cancer.gov)، American Cancer Society (www.cancer.org) یا Susan G. Komen (www.komen.org) سر بزنید. همچنین، پزشک شما بهترین منبع برای پاسخ به سوالاتتان است
نتیجهگیری
آگاهی از عوامل خطر ابتلا به سرطان پستان به شما کمک میکند تا با انتخابهای سالم و معاینات منظم، از خودتان مراقبت کنید. حتی اگر هیچ عامل خطری ندارید، غربالگری منظم مهم است، چون گاهی سرطان بدون علائم اولیه ظاهر میشود. اگر سوال یا نگرانی دارید، حتماً با جراح خود صحبت کنید تا با خیال راحت به زندگی ادامه دهید!